Tarihi
Roma istilasindan önce, bugün Erzurum’un bulundugu yerde degisik dönemlerde Karin, Karna, Garin, Karndi ve Kalhak isimli bir sehir bulundugu tarihi kaynaklara dayanilarak tespit edilmistir.
M.Ö. 408-450 yillarinda yasamis olan Bizans Imparatoru ll. Teodosinus dogudan gelen Iranli’larin saldirilarina karsi koymak amaciyla bu bölgedeki Erzen sehrinin güney batisinda, yeni bir kale ile çevrilmis bir sehir kurdurdu. Kale o devirde Bizans Imparatorlugunun dogu bölgeleri komutani olan Antonyus tarafindan yaptirilmis ve sehire imparatorun adini izafeten Teodosipolos denilmistir.
Kültürü
ERZURUM KALESI:
Ilk insâ tarihi kesin olarak bilinmeyen Erzurum Kalesi’nin M.S. 5.yüzyilin ilk yarisinda Bizanslar tarafindan yaptirildigi tahmin edilmektedir. Tarih boyunca Asurlular, Sasaniler, Persler, Araplar, Romalilar ve Bizanslilar arasinda sik sik el degistiren Erzurum Kalesi, 11. yüzyilda Türklerin eline geçmistir. Iç Kale’de Erzurum’daki ilk Türk-Islâm eserlerinden Saltuk Ogullari dönemine ait Kale Mescidi ve Tepsi Minare bulunmaktadir.
Erzurum Kalesi bulundugu tepenin üzerinde bir iç kale ile, bunu çevreleyen dis kaleden meydana gelmistir. Bugün iç kale saglam kalmis olmasina ragmen, sehri çevreleyen dis kale surlarindan hiç bir eser kalmamistir. Surlarin dört kapi ile disa açildiklari, bugün yerlerinde bulunmayan bu kapilarin Tebriz Kapi, Erzincan Kapi, Gürcü Kapi ve Harput Kapisi adlarini tasidiklari bilinmektedir. Günümüze ulasan iç kalenin duvar kalinliklari 2-2,5 m. arasinda degismekte olup, halen sekiz burcu ayakta durmaktadir.
TEPSI MINARE (SAAT KULESI):
Erzurum Kalesi’nin içinde bulunan Tepsi Minare’ye Saat Kulesi de denilmektedir. Yer yer tahrip olan serefe gövdesindeki kitabesine göre Saltuklu Emirlerinden Muzaffer Gazi bin Ebü’l Kasim tarafindan 12. yüzyilin ilk yarisinda yaptirilmistir.
Minare, sur duvarlari hizasina kadar renkli kesme taslarla örülü kaide üzerinde, tugla örülü gövdeye sahiptir. Silindirik gövde, asagidan yukariya dogru daralarak yükselir. Serefeden yukarisi yikilmistir. Bu bölüm 1841 ve 1880 yillarinda Avrupaî tarzda ahsap malzeme ile yenilenmis ve içine saat yerlestirilmistir. Tepsi Minare, Karahanli ve Büyük Selçuklu döneminde insâ edilen minarelerin gelenegini Anadolu’da sürdüren en eski minarelerden biridir. Kule, Kale Mescidi’nin minaresi, ayni zamanda gözetleme kulesi olarak da kullanilmistir. |
